03-11-2016

Unha sentenza do TSXG avala a deturpación dos Camiños históricos a Santiago por un baleiro legal

O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG) vén de desestimar os dous recursos contencioso-administrativos que varias entidades do FORO DO CAMIÑO PRIMITIVO interpuxemos contra a Dirección Xeral de Patrimonio por entender que a delimitación oficial do Camiño Primitivo vulnerou a Lei 3/1996, de Protección dos Camiños de Santiago. En 2013, sete entidades culturais, sociais e ecoloxistas que forman parte do FORO DO CAMIÑO (ADEGA, Asociación Galega dos Camiños de Santiago, Lugopatrimonio, Asociación A Espalladoira, Asoc. De Amigos do Patrimonio de Castroverde, Padroado do Museo Comarcal da Fonsagrada e a Orde das Donas e Cabaleiros do Priorato de Vilar de Donas), reclamaron ante o TSXG a anulación da delimitación oficial do Camiño Primitivo por terse elaborado en base a  criterios fraudulentos e non obxectivos, no canto de teren primado os criterios establecidos na Lei dos Camiños de Santiago, como son a autenticidade ou a historicidade da traza histórica das rutas medievais. Esta delimitación consolidaba os desvíos por estrada e as apropiacións irregulares da calzada, coa conseguinte destrución da súa paisaxe cultural asociada á vía primitiva. Así mesmo, o FORO demandaba a corrección da delimitación en certos treitos concretos con criterios técnicos motivados e onde primaba a protección do territorio histórico, a súa conservación, rehabilitación e recuperación. Ata o momento, a Xunta non ten recuperado nin un só metro dos treitos deturpados da vía medieval.

Porén, a resolución do Tribunal Superior desestima todos os argumentos do FORO DO CAMIÑO e asume, case por completo, o enfoque da Xunta de Galicia sobre a “realidade dinámica” do Camiño e a definición da súa traxectoria física a criterio discrecional do lexislador. O Tribunal considera que, en tanto existe un baleiro legal na Lei de protección dos Camiños de Santiago polo cal non se establece con exactitude os límites dos criterios xurídicos a aplicar para a delimitación das vías xacobeas, esta debe realizarse a criterio discrecional do goberno autonómico de quenda. Deste xeito, o TSXG sitúa o valor científico da historicidade e autenticidade da ruta xacobea nun nivel igual ou inferior de importancia a outros criterios non obxectivables ou de carácter comercial, económico, turístico ou de interese privado.

Desde o FORO DO CAMIÑO consideramos que este fallo asenta unha grave  xurisprudencia e un perigoso precedente na definición oficial das rutas xacobeas, ao contradicir o postulado fundamental de carácter legal que incide na necesidade de salvagardar o Camiño como Ben de Interese Cultural, e que é o de facer prevalecer a historicidade e autenticidade das vías xacobeas como valores prioritarios na súa delimitación. Así pois, ao noso entender, as consecuencias deste fallo son as seguintes:

• Xustifica e promove que o interese histórico dos itinerarios xacobeos fique nun lugar secundario e residual fronte a criterios subxectivos da administración ou intereses privados ou particulares que nada teñen a ver coa historia, cultura ou patrimonio material, inmaterial ou natural dos Camiños.

• Respalda, na práctica, que o Camiño se reconverta nun simple roteiro turístico ou deportivo desvinculado de toda tradición, cun mero obxectivo funcional e irrelevante, que se pode recrear ao gusto da administración á que se lle dá presunción de veracidade, con total impunidade.

• Deixa sen protección gran parte dos treitos da traza histórica primitiva que foron deturpados, alterados ou apropiados nos últimos anos, casos reseñados de forma individual e pormenorizada nos recursos xudiciais do FORO DO CAMIÑO, e que o TSXG non entrou a valorar, como se desprende da lectura da sentenza. O Tribunal despreza de plano todas as probas periciais presentadas polo FORO DO CAMIÑO, incluída a análise diacrónica por capas cartográficas que constatan o desvío oficial a estradas e pistas forestais, trazas fraudulentas por falta de rigor, treitos de camiño histórico cortado ou apropiado, asentamento de variantes sen aval histórico algún, omisión de estudo e catalogación da paisaxe cultural incluíndo as conexións históricas e patrimonio material e inmaterial asociado, etc.

• Atribúe como aval da delimitación oficial do Camiño Primitivo por parte da Xunta a súa posterior proclamación como Patrimonio Mundial pola UNESCO, sen ter en conta que a administración autonómica nunca informou ao organismo internacional do estado “sub judice” no que se atopaba a delimitación do Camiño e obviando a advertencia que a UNESCO facía en 2007 á Administración sobre a necesidade de procurar “con el mayor esmero la pervivencia de su trazado físico (do Camiño) y los demás bienes muebles e inmuebles que lo conforman”. Pola contra, o TSXG afirma que “el trazado físico no deja de ser una manifestación añadida a los demás valores culturales que conlleva el Camino”.

• Dá carta branca aos atentados que tanto particulares como Administracións exerzan contra a trama física do Camiño e o seu territorio histórico e premia aos asaltantes da vía pública, seguindo a inercia administrativa dos últimos anos. Paradoxalmente, castiga  a entidades asociativas sen ánimo de lucro, como as que integran o Foro do Camiño, por realizaren o labor de control e defensa do patrimonio cultural e ambiental dos Camiños co pago de 3.000 € de costas.

Actuacións previstas

Aínda cabendo recurso contra esta sentenza perante o Tribunal Supremo ou recurso de reposición no propio TSXG, as entidades recorrentes do FORO DO CAMIÑO deben renunciar a esta posibilidade debido á carestía económica que  ditos recursos supoñen para estes colectivos sen ánimo de lucro.

Non obstante, a nosa loita na defensa das trazas históricas e dos valores que conformaron a esencia dos Camiños de Santiago non remata aquí. O FORO DO CAMIÑO solicitará a intervención da Fiscalía en materia de protección do patrimonio cultural dos Camiños e presentará denuncia no organismo internacional da UNESCO e no Consello de Europa, recabando ademais a colaboración das federacións de asociacións xacobeas a nivel mundial, do Comité Internacional de Expertos do Camiño de Santiago, así como doutras institucións máis próximas, como a Valedora do Pobo, a Mesa Provincial dos Camiños de Santiago, organizacións políticas, etc.

Igualmente, iniciaremos un período de información e divulgación dirixido ao conxunto da opinión pública sobre o cambio de rumbo que está a tomar o fenómeno xacobeo e as súas perspectivas de futuro. Seguiremos realizando actuacións  de protesta e intervencións en lugares concretos do Camiño onde é máis acusada esta problemática de ocupación da traza histórica ou arqueolóxica, a súa falsificación ou deterioro da paisaxe cultural.

Agradecemos ademais a vontade das persoas e colectivos que conforman o FORO DO CAMIÑO e que, pese ás novas circunstancias, continúan a traballar e a poñer ilusión na defensa e protección deste ben cultural e histórico, único no mundo que é o Camiño de Santiago.

Descargas

• Sentenza 1
• Sentenza 2

Novas relacionadas

• Por un Plan Director das Rutas Xacobeas que priorice o valor histórico-cultural fronte o turístico-comercial
• ADEGA e outros membros do Foro do Camiño Primitivo recorren no TSXG a delimitación oficial desta vía histórica
• O Foro do Camiño critica a pasividade da Xunta na recuperación e protección da vía histórica